Het ‘Aardgas is transitiebrandstof’ sprookje
Geplaatst door Peter Polder in Niet-duurzaamTags: Aardgas als transitiebrandstof Geef een reactie
Het verhaal gaat als volgt. We hebben twee grote problemen. De energievraag neemt sterk toe, zeker nu miljarden mensen in de rest van de wereld dezelfde welvaart die wij in het Westen gewoon vinden binnen handbereik hebben. En we hebben een fors klimaatprobleem. Natuurlijk betekent dit dat we het aandeel duurzame energie moeten op voeren, maar we moeten ook realistisch zijn.
We kunnen dat niet van de een op de andere dag doen, dus zullen we nog heel lang fossiele brandstoffen nodig hebben. En van alle fossiele brandstoffen is aardgas de schoonste, met de minste fijnstof en CO2 uitstoot. Dus laten we proberen steenkool en olie te vervangen voor aardgas, daarmee helpen we het klimaat. Wat we dan nog te veel uitstoten aan CO2 vangen we af en stoppen we onder de grond.
Klinkt op het eerste gezicht heel logisch, toch? Tot je er wat beter naar kijkt. Op de eerste plaats, je kunt niet zo maar alle fossiele energiebronnen op één hoop gooien. Olie, gas en steenkool hebben elk een specifieke gebruik. We rijden geen auto’s op steenkool en we gebruiken aardgas in Nederland vooral voor het verwarmen van gebouwen en tuinbouwkassen. Dus wil je fossiele brandstoffen vervangen door iets anders dan zul je heel gericht moeten kijken naar waar we ze nu gebruiken. Er is dus niet één oplossing, er zijn er duizenden. Olie vervangen door zonnecellen is dus een veel te simpele voorstelling van zaken. We gebruiken olie vooral in het transport, en zonnecellen zijn vooral een erg geschikte vervanging voor elektriciteit gebruik in huishoudens, en drukken daarmee aardgas uit de markt. Het idee dat we steenkool gaan vervangen door aardgas is op de zelfde manier een te simpele voorstelling van zaken. Stopt u nu steenkool in uw centrale verwarming?
Soms zijn kooltjes wel makkelijk te vervangen.
Met de elektrische BBQ kunt u snel, comfortabel en met minder stank uw eten bereiden.
En wie er op deze manier in meer detail naar gaat kijken, ziet dat aardgas eerder een rem is voor een duurzame fossiel vrije toekomst, en een onnodige tussenstap die we kunnen overslaan. Waarom zou je een auto op aardgas laten rijden als het ook elektrisch kan? Waarom zou je een hybride CV ketel aanschaffen als je een huis ook met behulp van een warmtepomp en zonnepanelen energieneutraal kan maken?
Schone Aardgas versus vieze steenkool.
Steenkoolcentrales spuwen twee keer zoveel CO2 in de lucht als gascentrales. Elektriciteit uit zonnepanelen of windmolens is nog schoner en is goedkoper aan het worden dan aardgas. Windmolens op land zijn nu al goedkoper dan aardgas, de prijs van zonnepanelen duikt als een baksteen omlaag en zal binnen enkele jaren in noordelijke gebieden ook concurrerend zijn. Wind en zon zullen dus steeds vaker aardgas uit de elektriciteitsmarkt drukken en doen dat in Europa nu al omdat ze voorrang krijgen op het elektriciteitsnet. En aardgas als back-up? Dat zou nodig kunnen zijn, maar het aantal dagen dat en de wind niet waait en de zon niet schijnt is erg klein. Bovendien zijn er meer duurzame energiebronnen dan alleen zon en wind. We hebben ook nog biomassa centrales, biogas, geothermie en wat verder weg in de toekomst zullen er nieuwe technologieën komen als getijdenenergie die onafhankelijk van het weer elektriciteit kunnen leveren. Met andere woorden: we hebben voor die back-up niet zo heel veel aardgas nodig. Het gaat een sterk krimpende markt zijn. Geen groei. Zeker als we de energiebelasting en de wet®elgeving zo aanpassen dat duurzame energie de kans krijgt flink te groeien. Bijvoorbeeld door de rechtstreekse en indirecte subsidies voor aardgas te verwijderen. Iets waar de lobbyisten van Shell zich met hand en tand tegen verzetten. Ook aan de back-up kant duikt de concurrentie op. Accutechnologie wordt met ongelofelijke stappen steeds beter. Dat zie je nu al terug in de ontwikkelingen rond elektrische auto’s die steeds beter en goedkoper worden, maar dat gaat zich ook vertalen naar huishoudens, of wijken die straks hun overdag opgewekte zonnestroom kunnen opslaan in een eigen accu, tegen een prijs en energierendement dat veel gunstiger is dan dat van gas. Accu’s zijn slechts één voorbeeld van de veelbelovende technologieën. Als we ons innovatiebeleid richten op energieopslag en onze energiebelasting er op aan passen, raakt ontwikkeling van energieopslag in een stroomversnelling. Het gebouw van de toekomst is een kleine energiecentrale die energie uitwisselt met zijn buren. Daar is geen gas meer nodig. Niet voor verwarming en niet voor elektriciteit.
Er is iets anders in het Shell sprookje, waar men weinig over hoort en dat is, “besparing”. Het potentieel om aardgasgebruik te vervangen door besparing is enorm. Besparing is de goedkoopste en meest voorradige energiebron die er is en zal vooral aardgas besparen, want besparing wordt voor een belangrijk deel gerealiseerd door apparaten die minder elektriciteit gebruiken en gebouwen die geen kachel meer nodig hebben.
Shell als ontwikkelingshulp organisatie.
Shell verwijst in haar sprookje ook naar de sterk stijgende energievraag in opkomende economieën en de nu nog schrijnende energiearmoede die daar heerst. In veel van die landen is Shell al vele jaren actief met oliewinning en draagt amper iets bij aan het oplossen van de energiearmoede.
Neem Nigeria, waar Shell veel van haar olie vandaan haalt, maar waar veel gas dat daar bij vrij komt verbrand werd. Veel Nigerianen zien zelf niets terug van deze rijkdom en leven in armoede. Ze koken op houtvuur of kerosine en krijgen hun elektriciteit uit kleine diesel generatoren. Die brandstof komt vaak uit de haven van Amsterdam. Het gas dat enkele jaren terug werd afgefakkeld, wordt na jaren strijd steeds vaker afgevangen en geëxporteerd als LNG en amper in Nigeria gebruikt. Wie in Nigeria de energiearmoede wil oplossen zal al snel tot de conclusie komen dat het aanleggen van een compleet nieuw netwerk voor aardgas en elektriciteit uit gascentrales economisch onzinnig is. Het is veel logischer om in een keer de stap te maken naar decentrale duurzame energie, zeker op het platteland van Nigeria. Ook China lijkt die conclusie getrokken te hebben. China twijfelt op dit moment over investeringen die nodig zijn voor gaspijpleidingen naar buurland Rusland, sluit steeds meer kolencentrales en investeert zwaar in duurzame energie. In de meeste Chinese megasteden worden gebouwen verwarmd met inefficiënte centrale verwarmingssystemen en ook daar zijn de kansen groot om over te schakelen van kolen op duurzaam.
De omgeving heeft meestal weinig profijt van grootschalige energiewinning.
CO2 budget en stranded assets
Ook in het klimaatverhaal van Shell en uiteraard ander grote oliemultinationals zit een gapend gat. De olie-industrie zegt zich te committeren aan de internationaal afgesproken grens van 2 graden opwarming. Wie de 2 graden grens wil respecteren zal ook moeten respecteren dat dit betekent dat we nog maar een klein deel van de reeds bekende olie, gas en kolen voorraden kunnen verbranden. 80% van alle steenkool, 30% van alle olie, maar ook 50% van alle aardgas zal onder de grond moeten blijven. Om gevaarlijke tippingpoints te vermijden, zullen we nu al de CO2 uitstoot moeten beperken. Dat zit niet in de scenario’s van Shell en co. In de energiescenario’s waar Shell haar investeringen op baseert, gebruiken we tot 2100 fossiele brandstoffen en gaan we naar een opwarming van 3 of 4 graden. Shell zegt ook niet te geloven dat een deel van de fossiele voorraden onder de grond moet blijven. Ze willen links- of rechtsom alles kunnen opgraven en verbranden. Alleen… hoe je het ook bekijkt, dat is in volledige tegenspraak met wat de wetenschap nu weet over ons klimaat. Daar draait Shell kunstig omheen, door enerzijds te zeggen dat ze ook onder die 2 graden willen blijven, maar niet uit te leggen hoe je dat doet als je rustig door stookt. Het enige halfslachtige antwoord dat Shell hier op heeft is het ondergronds opslaan van CO2. Wat ze er nooit bijvertellen, is dat ze ook willen dat u als consument of belastingbetaler de enorme kosten hiervoor moet betalen, wat u waarschijnlijk gaat weigeren omdat duurzame energie dan echt veel goedkoper is. Misschien dat CO2 opslag bij een gascentrale kan werken, maar niet bij de CV installaties die miljoenen gebouwen verwarmen. Laat staan bij een aardgas auto. Wat dit verhaal nog lelijker maakt is de herkomst van al dat aardgas dat Shell in dit verhaal hoopt te leveren. Aardgasproductie in de EU is een aflopende zaak en daalt al sinds het jaar 2000. We moeten het dus van buiten de EU halen. Shell investeert daarom zwaar in betere banden met het Russische Gazprom en hoopt mee te kunnen doen met Russische plannen om schaliegas te gaan winnen, of gaswinning uit het Noordpool gebied te ontwikkelen. Daarnaast zet Shell zwaar in op vloeibaar gas. Aardgas dat gekoeld wordt, zodat het vloeibaar wordt en in tankers vervoerd kan worden. Bijvoorbeeld van Iran naar Europa. Al die aardgasbronnen stoten echter vele malen meer CO2 uit dan het gas dat we nu gebruiken en dat kunnen we ons nu niet meer veroorloven. Shell heeft een punt. De overstap naar duurzaam gaat niet vanzelf. Het kost tijd, geld en moeite. Dit is exact de reden dat we ons nu niet moeten laten afleiden door aardgas sprookjes. We moeten realistisch zijn en nu beginnen met het omschakelen naar duurzame energiebronnen en drastische energiebesparing. We hebben nog maar tot 2050. Nog 35 jaren die een wereld van verschil kunnen maken. Volg mij op Twitter.
January 11th, 2016 at 11:32 am
@: “.. het aantal dagen dat en de wind niet waait en de zon niet schijnt is erg klein. .. we hebben ook nog biomassa centrales, biogas, geothermie”
– Geothermie kent veel problemen en is vooral voor lage temperatuur, niet voor stroomproductie.
– in de wintertijd schijnt de zon heel zwak, dat zijn vele dagen in een tijd dat ook weinig wind voorkomt
Om al die gaten te vullen heb je heel wat biomassa nodig, dus veel grond en nadelig voor de voedselproductie.
Kolen vervangen door gas scheelt vermindert CO2 uitstoot, maar ook veel luchtvervuiling en minder gevaarlijke mijnbouw (bloedkolen!).
January 11th, 2016 at 12:16 pm
@: “Accutechnologie wordt met ongelofelijke stappen steeds beter”.
– de opkomst van de waterstof auto, terug van weggeweest, wijst juist op te trage stappen, ondanks het energie verlies door de omweg stroom – waterstof – stroom
@: “besparing wordt voor een belangrijk deel gerealiseerd door apparaten die minder elektriciteit gebruiken”
– Als dat zo zou zijn kunnen we veel besparen op kolencentrales en hun biomassa bijstook.
@: “gas en steenkool hebben elk een specifieke gebruik”
– steenkool wordt vooral benut voor stroomproductie, waar ook gas gebruikt wordt.
January 11th, 2016 at 1:23 pm
@Roland,
De gaten in de productie van duurzame energie zouden we ook (voor een deel) kunnen opvangen met het bouwen van energie-eilanden op de Noordzee, zie hier het Energie-eiland plan van Lievense / Kema.
January 11th, 2016 at 1:36 pm
Het gemak zit hem ook (vooral?) bij de burger. Zie het onderwerp CV-ketel vervangen, vaak na 10-15 jaar terugkerende actie. Men (burger) shopt het goedkoopste model (‘t mag niets kosten), en onderzoekt doorgaans niet naar alternatieven die duurzamer zijn.
Waarom vanuit overhead (damn autocorrect 😉 ) stimuleren integratie van zonnecollectoren, LTV (wand/convectoren, isolatie) opleggen (ehm. stimuleren)? uiteraard, je houdt helaas gemeenten die kosten noch moeite besparen om duurzame technieken te weren (beschermd stadsgezicht), maar als ik beschermde gebouwen wil bekijken…. ga ik naar het Openluchtmuseum 😉
January 11th, 2016 at 5:42 pm
@Jeroen van Agt,
Zo’n water eiland buffer is vooral geschikt voor etmaal opslag, ofwel om dagelijkse variatie in windenergie op te vangen. Daarmee is de seizoenswisseling die vooral speelt bij nadruk op zonde-energie niet opgelost. Maar hoe meer het gebruik van biomassa wordt vermeden, hoe beter!
Omzetting van teveel aan zon-windenergie in gas of vloeistof, te gebruiken daarvan voor transport en warmte gaat verder.
January 12th, 2016 at 6:39 pm
Dit artikel haalt “hernieuwbare energie” aan, alsook “besparing”. I.v.m. het eerste puntje is het artikel “Hernieuwbare energie vreet ruimte” interessant (zie http://www.lowtechmagazine.be/2015/12/hernieuwbare-energie-vreet-ruimte.html).
@roland #2, ivm “de opkomst van de waterstof auto”: mogelijks zal “Why fuel cell cars don’t work” (zie http://ssj3gohan.tweakblogs.net/blog/11470/why-fuel-cell-cars-dont-work-part-1) je interesseren.
January 12th, 2016 at 7:06 pm
@Mattias,
Dank, bij waterstof zijn nog enkele belangrijke problemen op te lossen voordat deze brandstof aantrekkelijk wordt. Maar de indruk dat bij de accu bijna alles is opgelost, lijkt me eveneens wensdenken.
Bij zon- en windenergie is het materiaalverbruik een belangrijkere hindernis dan het ruimtebeslag.
Tegenstanders grijpen alles aan om hun gelijk te halen in het energiedebat met veel indruk maken en weinig info.
Ook dit artikel is daar een voorbeeld van.
January 14th, 2016 at 2:53 pm
75% Van het Nigeriaans overheidsbudget bestaat uit olie inkomsten, noem dat maar niks. De schuld bij Shell leggen voor de armoede die blijft bestaan in dat land is bezijdens de realiteit en gaat volledig voorbij de vriendjespolitiek, corruptie en het ongelijke sociaal economisch stelsel in dat land. Dat Shell geen ontwikkelings organisatie is mag duidelijk zijn, als we ooit willen dat duurzame energie slaagt, zal dat ook door fatsoenlijke organisatie’s met winstoogmerk en lobbyisten moeten gebeuren.
Energiebesparing is een sprookje op zich, de econoom Jevon beschreef in 1865 al dat energiebesparing paradoxaal tot meer energieverbruik leidt (omdat de lagere kosten voor consumenten er toe leiden dat ze ook andere wensen die energie kosten kunnen gaan vervullen).
Als je je zorgen maakt over gas buiten Europa, wees dan voorstander van schaliegas, dan kunnen we nog wel effe vooruit.
January 14th, 2016 at 5:51 pm
@Victor,
“.. de econoom Jevon beschreef in 1865 dat energiebesparing paradoxaal tot meer energieverbruik leidt”
– Jevon – The Coal Question (1866) – beweerde dat rendementsverbetering tot meer energieverbruik leidt (energiebesparing leidt per definitie tot minder verbruik)
January 15th, 2016 at 8:33 am
n economics, the Jevons paradox (/ˈdʒɛvənz/; sometimes Jevons effect) occurs when technological progress increases the efficiency with which a resource is used (reducing the amount necessary for any one use), but the rate of consumption of that resource rises because of increasing demand.[1] The Jevons paradox is perhaps the most widely known paradox in environmental economics.[2] However, governments and environmentalists generally assume that efficiency gains will lower resource consumption, ignoring the possibility of the paradox arising.
January 20th, 2016 at 7:56 pm
Zit die econoom er niet een beetje langs? Er is nl. ook nog energie reductie van de apparaten zelf. De A+++ koelkast, led verlichting zijn 2 voorbeelden. Wel het comfort, maar veel minder verbruik. Deze besparing leid niet tot kopen van meer koelkasten en lampen per huishouden. Er worden meer laptops dan pc’s verkocht, laptops zijn zuiniger. Zonnepanelen hebben een hoger rendement dan geld en ondanks de nu nog lage olieprijs nog steeds rendabel. En er is energie genoeg… maar niet fossiel! Ten opzichte van een paar jaar geleden zijn de meeste mensen zich wel bewust van “verstandig” omgaan met energie. Prijzen zullen gaan stijgen, juist omdat iedereen toegang wil hebben tot goedkope energie. Veel economen vergeten in de berekeningen mee te nemen dat grondstoffen niet onuitputtelijk zijn en een blijvende groei niet mogelijk is. Wat te denken van schoon drinkwater? Ook dat begint al aardig schaars te worden. Bewustwording is iets wat kan helpen, wanneer drinkwater steeds schaarser is en wanneer energie prijzen (al dan niet kunstmatig) weer zullen toenemen. Bewust worden en meer doen met minder hoeft per definitie niet te leiden tot nog meer verbruik. Ik zie juist overal (gelukkig) de bewustwording toenemen dat we anders met de spullen moeten omgaan. Fossiel is nog steeds nodig om bij te springen, waar vol op ingezet moet worden is op opslag van (rest) energie en een mix van duurzame energie, zon, wind, getijden, bio gas, enz. maar ook dat we van verschillende plaatsen energie kunnen aftappen en toevoegen. Daarbij is reductie / bewustwording een extra tool… alles wat je niet verbruikt, hoef je ook niet op te wekken.
January 21st, 2016 at 7:04 pm
@Ruud,
“besparing leid niet tot kopen van meer lampen per huishouden.”
Helaas de statistieken wijzen anders uit, ledlampen worden zelfs als gevelbehang gebruikt.
“Ten opzichte van een paar jaar geleden zijn de meeste mensen zich bewust van “verstandig” omgaan met energie.”
Gedrag en bewustzijn vallen niet altijd zijn. De meeste vliegtuiggebruikers weten dat dat gedrag heel veel energie vergt.
January 22nd, 2016 at 10:57 am
@Ruud,
Naast wat roland zegt, leidt verminderde kosten aan bevoorbeeld A+++ koelkast energie, tot een overschot van geld, dit zal vervolgens elders gespendeerd worden aan andere wensen die ook energie kosten.
January 24th, 2016 at 11:54 pm
Vanuit gaande dat mensen dus de energie rekening omlaag brengen en aan meer dingen uitgeven die energie verslinden… snap ik, ik bedoel bewustwording die ik om mij heen zie en mensen bewust aan de slag gaan met energie reductie. Dus aanschaf van zuinige apparatuur, de woning isoleren, denk aan een 0 of in die trend op de meter woning. Dus minder op de energie rekening betalen en dat gebruiken voor energie reductie. Van de ene kant is het mooi hoe je op een vaak goedkope manier aan je led lampen kan komen. Ook ik begrijp die tv programma’s niet, waar een hele tuin wordt opgeknapt met o zo energie zuinige led verlichting en er vervolgens een paar terras verwarmers worden geplaatst die de boel flink warm houden in de winter. Duurzaam is hot op dit moment, nu dat zo is, maar eens kijken of er ook echt gedrag verandering kan plaats vinden. Ik denk dat het moet komen vanuit de mensen die hier mee bezig zijn, jullie dus. De overheid is te wispelturig , heeft een zeer kort termijn beleid en jaagt de mensen eerder angst aan om iets te doen, dan dat er daadwerkelijk op langere termijn stappen worden gezet. Zo weten mensen niet of ze over een paar jaar belasting moeten gaan betalen omdat ze energie opwekken, spook verhalen over… je bent energie producent dus leverancier, etc. maken de mensen bang om verder te investeren in panelen, wind of anders. Zonde! Als je dan als brave burger je woning energie zuinig wil maken is elk verhaal anders en tegenstrijdig waardoor het niet meer duidelijk is. Dat maakt het allemaal ondoorzichtig en is de laat maar mentaliteit helaas wat de bovenhand voert.
February 19th, 2016 at 2:30 pm
Peter heeft een pracht artikel geschreven over het sprookje transitie gas. Zijn perspectief is het gebruik van de diverse soorten brandstof en hun gebruik in de diverse sectoren/middelen. Ik had graag gezien dat hij wat meer in het verleden had gekeken welk energie transities Nederland heeft meegemaakt. We hebben het kolen tijdperk gehad tot de jaren 60 in de vorige eeuw. Toen is er in nog geen 10 jaren een transitie geweest van kolen naar gas. Nu zijn we weer in een nieuwe transitie terecht gekomen van gas naar elektriciteit. Natuurlijk hebben we nog de kolencentrales, maar kolen zijn in Nederland nagenoeg verdwenen. Zeker in de Nederlandse huishoudens is er geen verwarming die nog op kolen of olie gestookt wordt. Als we nu kijken naar de nieuwe transitie periode dus die van gas en olie naar elektriciteit, moet je gelijk kijken naar de haalbaarheid ervan, en dan ook nog naar de periode van minder dan 10 jaren waarin de transitie gerealiseerd moet worden. In 2013 was het binnenlands fossiele brandstof verbruik 91% van het totaal energieverbruik (3255 PJ). Kunnen we in Nederland dezelfde transitie realiseren als in de zestiger jaren. Ik persoonlijk denk het niet, maar dan zullen we nog steeds een mix houden, waarin we te maken hebben met fossiele brandstoffen. Als we dan toch eerst de kolen en olie verder gaan uitfaseren en vervangen door hernieuwbare energie, dan moeten we nog hard ons best doen om dat voor elkaar te krijgen. Dan blijft er de vraag over hebben we dan nog voldoende gas om aan ons eigen verbruik te voldoen? In 2013 was de gasimport al 60% van ons eigen binnenlands gasverbruik (1376 PJ) en dat is de afgelopen jaren alleen maar toegenomen. Dit komt voornamelijk door de leveringszekerheid van met name de NAM uit het Groningen gasveld. Deze leveringszekerheid neemt drastisch af, dus of gas de transitie brandstof is en blijft s sterk afhankelijk van onze strategie en mogelijkheden om de levering aan het buitenland te minimaliseren. Het grootste economische risico voor Nederland is onze gasdobber, waar we nog steeds van leven, maar die niet alleen slinkt omdat we er steeds meer uithalen, maar die door technisch onvermogen er niet meer uit te halen is. Het sprookje blijft doorgaan.