Naast abrupte financiële en economische crises is er ook sprake van een meer sluipende crisis. Bij deze crisis gaat het om groei en wel van de concentratie van CO2 in de atmosfeer. Het gebruik van kolen, olie en gas leidt wereldwijd tot een uitstoot van circa 25 miljard ton CO2 per jaar. Vrijwel iedereen is ervan overtuigd dat deze uitstoot van CO2 hoog is en risico’s met zich meebrengt, voor onze planeet en daarmee voor de mensheid. Wat te doen? Eén van de opties die wordt onderzocht is de permanente opslag van CO2, bijvoorbeeld in lege aardgasvelden zoals die onder Barendrecht. Maar is dat wel zo verstandig?
Ik beperk me tot vier redenen waarom we CO2 beter niet kunnen opslaan en zeker niet onder Barendrecht.
CO2-opslag kost veel energie
Om 10 moleculen CO2 op te slaan moeten er minimaal 1 maar al snel 3 extra worden geproduceerd vanwege het energieverbruik in afvang en opslag. Dit betekent dat er meer en sneller fossiele brandstoffen verbruikt zullen worden. Bovendien zal er veel financieel en menselijk kapitaal nodig zijn om de enorme infrastructuur voor CO2-opslag te realiseren. Je kunt je geld en je tijd maar één keer gebruiken. Meer CO2-opslag betekent dan al gauw minder zonnecellen.
CO2-opslag is voor altijd
Vaak wordt vergeten dat de opslag aandacht vraagt, nu én in de toekomst. Onze achterkleinkinderen zullen ook aan zogenaamde ‘monitoring’ van een eventueel CO2-veld onder Barendrecht moeten doen, terwijl de huidige projectleider van Shell dan al lang vertrokken is. Wie neemt het beheer van het veld over 100 jaar voor zijn rekening? Het antwoord op deze vraag lijkt eenvoudig: de overheid. In de praktijk blijkt, ook voor de overheid, hoe lastig het is om complexe infrastructuur over langere tijd te beheren.
CO2 is niet inert
Veelal wordt CO2-opslag afgedaan als veilig door het te vergelijken met aardgas dat gedurende geologische tijden ondergronds is opgeslagen (geweest). Deze vergelijking gaat mank. Aardgas, wat vooral uit methaan bestaat, reageert niet met ondergrondse gesteenten, cement en leidingen. CO2 doet dat wel. Hoe veilig is dat? Niemand weet het. In het rapport ‘Algemene Milieu Effecten Studie CO2 Opslag (1 juli 2007)’ wordt dan ook gemeld: “Zelfs deze hoge eisen zijn misschien niet voldoende om zeker te stellen dat het cement en de stalen verbuizing ook duizenden jaren lang bestand blijven tegen chemische aantasting door nat CO2”. Door reactie van CO2 met ondergronds gesteente kan het volume daarvan tot circa 70% (!) toenemen. Bodemstijging is dan het gevolg. Opnieuw dit rapport: “Als gevolg van de injectie van CO2 kan de bodem omhoog komen. Naar verwachting zal deze opheffing kleiner zijn dan de daling veroorzaakt door de voorafgaande gaswinning maar er kleeft een aanzienlijke mate van onzekerheid aan dit aspect”. Deze onzekerheid komt voort uit het fundamentele verschil van de oorzaak van bodemdaling (lagere gasdruk in poreus gesteente) en die van bodemstijging (chemische omzetting van het gesteente).
CO2-opslag is een experiment
Op dit moment is onze kennis van langdurige ondergrondse opslag eenvoudigweg niet voldoende. Uit hetzelfde rapport: “Er zijn niet voldoende gegevens beschikbaar om het risiconiveau van ondergrondse CO2-opslag accuraat vast te stellen”. Het project bij Barendrecht behelst dus een experiment en niet, zoals het consequent wordt genoemd, een demonstratieproject. Een experiment hoort in een geschikte omgeving te worden uitgevoerd. De Nevadawoestijn in de Verenigde Staten lijkt mij in dat opzicht meer geschikt dan Barendrecht in Nederland.
Geen opslag van CO2 dus, wat dan wel te doen? We moeten minder CO2 uitstoten, door minder fossiele brandstoffen te gebruiken, meer efficiënte technologie te ontwikkelen. En het belangrijkste – met grote prioriteit duurzame energie gaan gebruiken. De toekomst is aan de silicium-zonnecel. Door Shell is de productie van deze zonnecellen afgestoten en nu is dit bedrijf actief in CO2-opslag. Dat geeft te denken. Hoe dan ook, om de CO2-crisis te bestrijden is speculeren geen optie. Zeker niet onder Barendrecht.
Krijn de Jong, Hoogleraar Anorganische Chemie en Katalyse, Universiteit Utrecht
April 16th, 2009 at 8:17 am
Heel goed dat de risico’s van CO2-opslag eens goed onder de aandacht worden gebracht. Mijn vraag is daarbij: welke stoffen zitten er onder de grond bij Barendrecht waarvan nu al zeker is dat de CO2 ermee gaat reageren?
Hopelijk zullen de nadelen van CO2-opslag ook de bureau’s van de politiek bereiken. Maar ik denk dat het lang duurt voor de politiek hier echt over gaat nadenken….
Inderdaad lijken mij energiebesparing en duurzame energieopwekking meer zoden aan de dijk te zetten dan
CO2-opslag. Maar ja… de economische crisis heeft nu alle aandacht. Bovendien hebben we een normale winter gehad en de bosbranden in Australië zijn ver weg, dus de noodzaak om iets aan het klimaat te doen wordt niet gevoeld.
‘t Is eigenlijk heel bizar dat er pas om energiebesparing wordt geschreeuwd als de energieprijzen flink de pan uitrijzen…….
April 16th, 2009 at 2:50 pm
Stel je voor dat die opgeslagen CO2 ineens weglekt onder Barendrecht. Zit ineens heel Barendrecht zonder zuurstof, lekker fris. En wat extra CO2 leidt NIET tot warmer klimaat, dat is een sprookje.
Zandzakken voor de deurrrrrrrrrrrrrrrrrrrr, ho nou
April 16th, 2009 at 7:37 pm
Hoe bedoel je dat wat extra CO2 niet tot warmer klimaat leidt? Het is juist algemeen bekend dat die grote hoeveelheden CO2 (èn methaangas) tot opwarming leiden……
Misschien bedoel je dat een klein extra beetje niet tot opwarming leidt… maarja…. vele kleintjes maken één grote!
April 16th, 2009 at 7:49 pm
@ Wim,
Daarom denk ik dat het een goed idee zou zijn om de prijs van alle soorten van niet duurzame brandstof, over enkele jaren gespreid, gradueel te laten stijgen.
Dit moet dan natuurlijk aangekondigd worden en liefst over meerdere landen (heel Europa, of wereld) meegenomen worden.
Pas dan zouden mensen aangezet worden tot besparingen en het maximaal aanwenden van duurzame energiebronnen.
Ik vind het triest om te zien hoe daken die uitermate geschikt zijn voor zonnepanelen niet of maar half gebruikt worden omdat het financieel niet loont om meer te geven dan je zelf nodig hebt.
Als ik door het plaatselijk industrieterrein fiets en de oppervlakten platte industrie daken zie die vol panelen zouden kunnen liggen denk ik dat dat enkel echt gaat plaatsvinden als de niet duurzame bronnen veel te duur worden.
Elektrische wagens zouden als zoete broodjes verkopen en verder ontwikkeld worden als de vervuilende brandstoffen binnen enkele jaren 3x zoveel gaan kosten (desnoods via overheidstaksen).
Spijtig genoeg zijn onze (belgische) politiekers alles behalve moedig genoeg voor zo’n duurzaam, op korte termijn onpopulair, beleid, want de nieuwe verkiezingen komen er al weer aan…
April 17th, 2009 at 9:47 am
Atmospherisch CO2 zet slechts een klein gedeelte van het infrarood licht om in warmte (alleen bepaalde golflengten). Hiervoor is slecht een luchtlaag nodig van 12 meter dikte. Wat extra CO2 van de mensheid heeft geen enkel effect hierop: de infrarood licht absorberende luchtlaag wordt hooguit iets dunner.
Conclusie: wat extra CO2 leidt er niet toe dat “meer infrarood licht wordt omgezet in warmte”, want de natuurlijke aanwezige CO2 doet dit al zo volledig als het maar kan, voor bepaalde golflengtes infrarood licht.
Dit is keihard bewezen.
Men luistert liever naar domme politici zoals Al Gore dan naar natuurwetenschappers. Dat is niet mijn probleem.
April 17th, 2009 at 1:59 pm
Ach toch zijn renewables en de hele CO2 kwestie wel goed naar mijn idee. Denkt iedereen tenminste na over hoeveel ze gebruiken aan energie en in de 70e jaren zijn veel techniek onderzocht qua energiebesparing en winning, echter amper gebruikt. Feit blijft dat zowel, olie, gas en uranium de komende 50-60 jaar uitgeput zal zijn of igg energietechnisch niet interessant is om te winnen.
April 18th, 2009 at 11:04 am
@Koen,
Wil jij beweren dat die duizenden wetenschappers die meegewerkt hebben aan het IPPC Climate Change report het allemaal mishebben? Heb je het rapport al gelezen?
Er zijn inderdaad een paar sceptici die het IPPC report tegenspreken. Echter inmiddels is ontdekt dat deze groep van sceptici gesponsord wordt door de grote olie maatschappijen zoals Exxon.
“Dit is keihard bewezen”, wat bedoel je hiermee? Dat extra CO2 in de atmosfeer niet zorgt voor een verhoogde temperatuur op aarde? Heb je daar wetenschappelijke bronnen van?
April 21st, 2009 at 12:32 am
Jeroen van Agt vraagt:
>> “Dit is keihard bewezen”, wat bedoel je hiermee? Dat extra CO2 in de atmosfeer niet zorgt voor een verhoogde temperatuur op aarde? Heb je daar wetenschappelijke bronnen van? < < Ik zat met dezelfde vraag, dus ik ben zelf maar wat op zoek gegaan en kwam uit op http://nov55.com/ntyg.html
De controverse blijkt gebaseerd te zijn op een onderzoek uit 1998 van een zekere Dr. Heinz Hug (http://www.john-daly.com/artifact.htm). Uit het commentaar op dit artikel en op een later artikel uit 2001 blijkt dat de discussie zich toespitst op de complexiteit van het energietransport door de atmosfeer — CO2 absorbeert al redelijk snel straling van het aardoppervlak, maar dan begint het feest pas.
April 23rd, 2009 at 11:33 am
Ik zie geen enkel bezwaar tegen het houden van deze “proef”. De CO2 komt van een raffinaderij, en is daar al in geconcentreerde vorm aanwezig. Het transporteren van gassen via pijpleidingen is zeer gebruikelijk, de afstand is klein. Ondergrondse gasopslag wordt zeer veel toegepast. Dat gas gedurende miljoenen jaren probleemloos opgeslagen blijft behoeft ook geen uitleg. Al met al een prima project.
April 23rd, 2009 at 11:37 am
Beste Laurens, Gas is niet altijd “probleemloos opgeslagen” zoals jij stelt. Al het gas wat namelijk al ontsnapt is vinden wij niet terug…. Kijk ook nog eens naar wat er bij het Lyos-meer is gebeurd.
April 23rd, 2009 at 12:55 pm
@krijn
hoelang heeft het gas in Barendrecht er dan volgens jou gezeten? Want daar praten we concreet toch over?
September 12th, 2009 at 11:40 pm
Volgens saving-energy.eu. Zijn er hele andere oplossingen voor dit probleem.
September 13th, 2009 at 5:50 pm
@Freek,
Ik haal de volgende tekst van je bovengenoemde website
“Omdat Nederland niet voldoet aan de Europese normen over wat een land aan CO2 mag uitstoten moet er hier om eventuele hoge boetes van Europa te vermijden snel wat gebeuren. Wat zijn de opties?
Meer bossen en bosbehoud – Voor meer bossen is er nauwelijks ruimte en het kost te veel tijd.
Minder CO2 uitstoot industrie – De industrie is van groot economisch belang en mag niet te veel op kosten worden gejaagd.
Minder CO2 door beperking wegverkeer – Evenals de industrie is het beroepsvervoer ook belangrijk voor de economie en het personenvervoer voorziet de schatkist van grote inkomsten via belasting en accijnzen.”
Dit is een mooi voorbeeld van volledige achterhaalde informatie….(het zou zo uit een bestuursvergadering bij Shell kunnen komen).
Kijk maar eens wat er in Duitsland is gebeurd door het grootschalig introduceren van duurzame energie: er zijn meer dan 150.000 extra banen in de Windenergie en Zonne-energie branche bijgekomen. Dit heeft voor een gigantische impuls gezorgd voor de Duitse Economie. Dit is een enorm gemiste kans voor de Nederlandse economie.
Meer CO2 uitstoot in het wegverkeer ook kan bereikt worden door de introductie van elektrische auto’s, meer transport over het de rails (elektrische treinen) en slimmer omgaan met woon-werk verkeer (thuis werken). Dit hoeft helemaal niet ten kosten te gaan van onze economie, sterker nog dit kan onze economie alleen maar versterken.
De kans is zeer groot is dat wij niet uit deze economische crisis komen zolang onze economie nog draait op fossiele brandstoffen. De reden hiervoor is dat peakoil (bijna) een feit is. De gevolgen: de prijs van olie zal weer fors gaan stijgen waardoor brandstofprijzen omhoog gaan (zeer nadelig voor beroepsvervoer), prijzen van voedsel gaan weer verder omhoog (de consument heeft wederom minder te besteden), de kosten van verwarming gaan omhoog. Het gevolg hiervan is dar de econonmie nog verder in de recessie gedrukt wordt. Alleen economieen die minder afhankelijk zijn van fossiele brandstoffen kunnen uit deze neerwaartse spiraal ontsnappen.